Vrijheidstrijdster Anne-Josèphe Théroigne de Méricourt

Opvallend strak getailleerd in haar rode leren tenue met pistool en zwaard. Dat was Anne-Josèphe Théroigne de Méricourt ten voeten uit. De vrouw die geboren werd in Marcourt wat gelegen is in de Belgische Ardennen en opkwam voor de rechten van de vrouw. Nam deel aan de bestorming van de Bastille en was medeorganisator van de Mars op Versailles in 1789 voor brood en tegen de uitbuiting van de burgers. Maar vooraf getipt liep Théroigne de Méricourt niet mee.

Achter de schermen strijdend voor haar overtuiging van gelijkheid voor vrouwen en een veel socialer beleid. Om de macht van de vorsten en aristocraten te breken die vrouwen uitermate extreem vernederden. Als eerste Belgische revolutionaire feministe, alhoewel dit woord nog moest worden bedacht, was Anne-Josèphe haar tijd ver vooruit.

Geboren als boerendochter van Pierre Théroigne en Anne-Elisabeth Lahaye nam zij, net als de jezuïet Everard Mercurian, de naam van Marcourt als uitgangspunt voor haar nieuwe achternaam. Het levensverhaal over De Méricourt is al uitvoerig in diverse documenten en boeken beschreven. Daarnaast talloze theaterstukken en films die haar leven op de barricaden en haar opzienbare sociale activiteiten de revue laten passeren.

Radicaal

Opzienbarend dat zeker want met de bijnaam Lambertine bestierde Anne-Josèphe in het district Rouge van Parijs een salon. Verkeerde in invloedrijke kringen en haar radicale ideeën kregen bijval in de Club des Cordeliers, de partij van het volk. Ze mocht geen lid worden maar via andere vooraanstaande leden werd wel degelijk haar visie verkondigd.

Vrijheid, gelijkheid, broederschap de leuze en de overheid werd scherp bekritiseerd. Aan het einde van de Franse Revolutie waren er al signalen van de psyche van Anne-Josèphe die een korte opname noodzakelijk maakte. Vrijwel alle andersdenkenden waren al onder het scherpe mes van de guillotine vermoord en De Méricourt werd lijfelijk gestraft door andere vrouwen en kaalgeschoren. In 1800 werd ze opgenomen in het psychiatrische ziekenhuis Hôpital de la Salpêtrière.

Beeldverhaal over De Méricourt

Een uiterst leerzaam en bijzonder fraai uitgevoerd kunstproject over Anne-Josèphe Théroigne de Méricourt is te zien in het centrum CIRAC in Marcourt, het Centre International de Rencontres et d’Actons Culturel. Met een ruim opgezet park als vakantiecentrum voor jongeren waarin juist veel aandacht wordt besteed aan creativiteit in combinatie met sociaal-culturele activiteiten.

Verscholen achter de doorgaande Rue des Martyrs met het kabbelende geluid van het riviertje des Quartes op de achtergrond. Aan de andere kant van het park de toren van de St Martinuskerk nog net op de hoogte zichtbaar. En toeval of niet, tegenover de ingang van de St Martin werd Anne Josèphe op 13 augustus 1762 geboren. De plek waarin nu het Syndicat d’Initative is gevestigd.
Op één van de vele gebouwen -Les Charmilles- van dit complex is door diverse kunstenaars het leven van deze wereldwijd bekende revolutionaire heldin uit Marcourt in beeld gebracht. Centraal de vrijheid van de vrouw alhoewel we wel meer dan 200 jaar terug moeten gaan. Naar de tijd van de Franse Revolutie (1789-1795) in het onstabiele Frankrijk.

Figuratief beeldend met veel symbolische kleurenpracht die het beeld over haar leven enorm versterkt. Het politieke en sociale verhaal stopt echter niet bij haar overlijden in het Hôpital de la Salpêtrière op 9 juni 1817.
De verklaring van de rechten van vrouwen was geschreven maar veel impact kreeg dit niet. Immers, vrouwen hadden nog steeds geen enkele zeggenschap. De vrijheidsovertuiging werd verder opgepakt en een eeuw later (1892) was het Marie Popelin die onder meer met Leonie la Fontaine de Belgische Liga voor de rechten van de vrouw oprichtte. La Lique du Droit des Femmes had een krijgshaftig voorbeeld aan Anne-Josèphe die tijdens de Franse Revolutie baanbrekend werk verzette.

Kiesrecht

De onderdrukking van de met name vrouwelijke arbeiders duurde voort. Kiesrecht ook al zo’n probleem en de eerste algemene staking van 1886 in België was een feit. Veel stakingen zouden volgen waarbij het vrouwenkiesrecht in 1948 via een grondwetswijziging werd doorgevoerd.

Gelijke lonen en rechten van arbeiders werd afgedwongen tijdens de staking van 16 februari 1966 in Herstal waarbij bijna 4000 vrouwen drie maanden lang het werk neerlegden bij Fabrique Nationale, de wapenfabriek. Dit had ook internationaal een gigantisch effect. De onvoorstelbare kracht van deze vrouwen uit Wallonië die de strijd aangingen met de overheid. Dit met gedeeltelijk succes waarbij later de Belgische overheid het Verdrag van Rome ondertekende.

Ook deze indrukwekkende gebeurtenissen zijn meegenomen in de fraaie schilderingen op het gebouw. Anne-Josèphe Théroigne de Méricourt heeft niet voor niets gestreden. Daar zijn wij nu helemaal van overtuigd. Maar toen haar dood in Marcourt bekend werd gemaakt, zorgde de pastoor van St Martin dat haar onderkomen met de grond gelijk werd gemaakt. Het typeerde in die tijd nog steeds de macht van de kerk. Deze zinloze actie was echter een dwaling. Slechts een plaquette bij het voormalige huis is nog zichtbaar maar haar sociale strijd is inmiddels wereldwijd bekend.

Voor meer illustraties over het beeldverhaal van Théroigne de Méricourt klik hier.